Η κυκλική οικονομία και η οικονομία χαμηλού άνθρακα είναι βασικά στοιχεία του πανευρωπαϊκού και παγκόσμιου πρότυπου οικονομικού μοντέλου. Κεντρικός στόχος του νέου αυτού «πράσινου μοντέλου ανάπτυξης» είναι η παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών με λιγότερους και πιο «πράσινους πόρους», με παράλληλη ελαχιστοποίηση ή και μηδενισμό των αποβλήτων σε όλα τα στάδια παραγωγής, αλλά και μετά το τέλος του κύκλου ζωής των προϊόντων. Προϋπόθεση του μοντέλου κυκλικής οικονομίας είναι η μετάβαση σε πιο βιώσιμα πρότυπα παραγωγής και κατανάλωσης, που συμβάλλουν στην επίτευξη των παγκόσμιων στόχων για τη διατήρηση της φύσης και της βιοποικιλότητας, δεδομένου ότι η εξόρυξη και η επεξεργασία πόρων αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το 90% των πιέσεων στην παγκόσμια βιοποικιλότητα και τα ύδατα και περίπου το ήμισυ των παγκόσμιων εκπομπών άνθρακα.
Η κυκλική οικονομία μπορεί να ενισχύσει την παραγωγικότητα των πόρων της Ευρώπης, να μειώσει την εξάρτηση από μη ανανεώσιμους πόρους και κρίσιμες πρώτες ύλες, να εξοικονομήσει κόστος και να δημιουργήσει θέσεις εργασίας. Στηρίζεται στην βελτιστοποίηση της χρήσης των πόρων, στην επέκταση του κύκλου ζωής των προϊόντων και στο μοντέλο της βιομηχανικής συμβίωσης. Επιδιώκει και ενθαρρύνει την χρήση δευτερογενών υλικών και αποβλήτων ως παραγωγικών πόρων και χρήσιμων υλικών, προσδίδοντας μια αειφορική διάσταση στο παραγωγικό μοντέλο.
Οι επιχειρήσεις και οι καταναλωτές αποτελούν βασικούς παράγοντες στην πορεία της μετάβασης προς μία κυκλική οικονομία. Επίσης οι τοπικές και περιφερειακές αρχές διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο προς την κατεύθυνση αυτή.
Σε μία κυκλική οικονομία είναι σημαντικό να επιτευχθεί η μείωση της ποσότητας αποβλήτων, η αύξηση της ανακύκλωσης, η επιδιόρθωση και επαναχρησιμοποίηση προϊόντων, η δημιουργία αγοράς δευτερογενών υλικών και αποβλήτων ως παραγωγικών πόρων, η χρήση εναλλακτικών καυσίμων, η μείωση χρησιμοποίησης επικίνδυνων ουσιών, η προώθηση της κυκλικότητας στις παραγωγικές διαδικασίες και άλλα.
Τα αναμενόμενα οφέλη της Κυκλικής Οικονομίας με βάση ευρωπαϊκά στατιστικά στοιχεία εντυπωσιάζουν: μείωση των εκπομπών του θερμοκηπίου από 2% έως 4%, εξοικονόμηση 600 δισ. ευρώ για τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις, που ισοδυναμεί με το 6%-8% του κύκλου εργασιών τους, δημιουργία άνω των 2 εκατομμυρίων θέσεων εργασίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ανάπτυξη έως 6% και μεγάλη εξοικονόμηση πόρων με δεδομένο ότι σήμερα το 80% των προϊόντων μετατρέπονται σε απόβλητα μέσα στους πρώτους 6 μήνες από τη διάθεσή τους στην αγορά.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει εκδώσει το Μάρτιο 2020 το νέο Σχέδιο Δράσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την κυκλική οικονομία [1], το οποίο αποτελεί έναν από τους κύριους πυλώνες της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας. Το νέο σχέδιο δράσης εστιάζει σε τομείς στους οποίους η χρήση πόρων είναι μεγάλη και το δυναμικό κυκλικότητας υψηλό όπως τα ηλεκτρονικά, οι μπαταρίες και τα οχήματα, οι συσκευασίες, τα πλαστικά, τα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα, οι κατασκευές και τα κτίρια, τα τρόφιμα, τα ύδατα και οι θρεπτικές ύλες.
Το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας δημοσίευσε το Δεκέμβριο 2018 την Εθνική Στρατηγική για την Κυκλική Οικονομία [2] με σκοπό την επιτάχυνση των δράσεων για την προώθηση της κυκλικής οικονομίας και την απελευθέρωση αναπτυξιακού δυναμικού. Η υιοθέτηση πολιτικών που θα προωθήσουν τη μετάβαση στην κυκλική οικονομία συμβάλει στη βιώσιμη ανάπτυξη, στην αύξηση της ανταγωνιστικότητας και της καινοτομίας και στη δημιουργία θέσεων εργασίας. Το επόμενο βήμα περιλαμβάνει την συγκεκριμενοποίηση της Εθνικής Στρατηγικής μέσω της έκδοσης του Οδικού Χάρτη που θα αφορά στο Επιχειρησιακό Σχέδιο Δράσης για την Κυκλική Οικονομία με τετραετή διάρκεια και συγκεκριμένες δράσεις, οι οποίες κατανέμονται σε 5 βασικούς Άξονες.
Σαν βασικοί Άξονες ανάπτυξης δράσεων καταγράφονται οι εξής:
- Δράσεις για Βιώσιμη Παραγωγή και βιομηχανική πολιτική, π.χ. οικολογικός σχεδιασμός, οικολογική πιστοποίηση, βιομηχανική συμβίωση, φορολογικές απαλλαγές
-
- Δράσεις για βιώσιμη κατανάλωση, π.χ. προώθηση πράσινων δημόσιων συμβάσεων, υπηρεσίες επισκευής, επαναχρησιμοποίησης
- Δράσεις για λιγότερα απόβλητα με μεγαλύτερη αξία, π.χ. χρηματοδοτικά προγράμματα για πρόληψη, θεσμικό πλαίσιο για πρόληψη
- Οριζόντιες δράσεις, π.χ. εθνικό παρατηρητήριο, εθελοντικές συμφωνίες, συντονιστικό όργανο, δείκτες
- Δράσεις για συγκεκριμένες κατηγορίες προϊόντων, π.χ. πλαστικά προϊόντα μιας χρήσης.
Για την καλύτερο σχεδιασμό των δράσεων έχουν συγκροτηθεί και λειτουργούν δύο Επιτροπές στο Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας:
- η Διυπουργική επιτροπή για την Κυκλική Οικονομία με σκοπό το συντονισμό των δράσεων σε εθνικό επίπεδο και
-
- το Εθνικό Συμβούλιο Κυκλικής Οικονομίας, το οποίο αποτελεί γνωμοδοτική Επιτροπή φορέων της Παραγωγής για τον καθορισμό στρατηγικών προτεραιοτήτων για την κυκλική οικονομία.
Σημαντική επίσης είναι η συμβολή από υποομάδες εμπειρογνωμόνων που λειτουργούν υποστηρικτικά με εξειδικευμένο αντικείμενο και συγκεκριμένα:
- για το “Sustainable Financing” και
-
- για τη «Βιομάζα»
Οι πρώτες δράσεις προς αυτή την κατεύθυνση είναι:
- Έκδοση του Νόμου 4736/2020 για την εναρμόνιση της Οδηγίας 904/2019 για τη μείωση των επιπτώσεων από τη χρήση πλαστικών προϊόντων μιας χρήσης
-
- Προετοιμασία Σχέδιου Νόμου για τις «Πράσινες Δημόσιες Συμβάσεις» (ολοκληρώθηκε η διαδικασία διαβούλευσης)
- Απονομή Οικολογικού Σήματος για προϊόντα από διάφορες κατηγορίες (διευρύνονται και σε χρηματοοικονομικές υπηρεσίες)
- Έκδοση προδιαγραφών για ένταξη έργων που προωθούν την κυκλική οικονομία σε διάφορα χρηματοδοτικά προγράμματα ΕΣΠΑ κ.ά.
(πηγή: https://ypen.gov.gr/perivallon/kykliki-oikonomia/ [3] )
Σχέδιο Δράσης Κυκλικής Οικονομίας Δήμου Κοζάνης:
Σύμφωνα με την πρόταση του Δήμου Κοζάνης, οι Προτεινόμενες Δράσεις ΣΔΚΟ Κοζάνης και Εκτιμώμενος Χρόνος Υλοποίησης αναπτύσσονται στους εξής παρακάτω άξονες :
Άξονας 1: Κανονιστικές και νομοθετικές Ρυθμίσεις
Άξονας 2: Βιώσιμη Διαχείριση Φυσικών Πόρων και Ενέργειας
Άξονας 3: Μεταφορές & Διαχείριση Στόλου Οχημάτων
Άξονας 4: Διαχείριση στερεών και υγρών αποβλήτων, Καθαριότητας & Πράσινου
Άξονας 5: Ενίσχυση και προώθηση της κυκλικής επιχειρηματικότητας
Άξονας 6: Κυκλική Κατανάλωση
Άξονας 7: Καινοτομία
Άξονας 8: Αγροτικές Εγκαταστάσεις & Καλλιέργειες
Άξονας 9: Δράσεις τεχνογνωσίας και ενημέρωσης
Άξονας 10: Κτιριακό απόθεμα & υποδομές
Προτάσεις ΤΕΕ/ΤΔΜ:
Με βάση την ως άνω πηγή του Υπουργείου Περιβάλλοντος & Ενέργειας, λαμβάνοντας υπόψη την Εθνική Στρατηγική για την Κυκλική Οικονομία, καθώς και την πρόταση για το υπόψη Σχέδιο Δράσης για την Κυκλική Οικονομία στο Δήμο Κοζάνης είμαστε θετικοί επί της λειτουργίας – υλοποίησης αυτού και επισημαίνουμε τα παρακάτω:
- Ορθώς επιλέγονται νέες τακτικές διαχείρισης των απορριμμάτων.
- Η απαραίτητη εφαρμογή ειδικά για τα απόβλητα από εκσκαφές, κατασκευές και κατεδαφίσεις (ΑΕΚΚ) της σχετικής Κ.Υ.Α.36259/1757/Ε103/2010 (ΦΕΚ 1312Β’/24-8-2010) «Μέτρα, όροι και πρόγραμμα για την εναλλακτική διαχείριση των αποβλήτων από εκσκαφές, κατασκευές και κατεδαφίσεις (ΑΕΚΚ)».
- Σε συνάρτηση με την Ευρωπαϊκή Νομοθεσία απαραίτητη και η εφαρμογή του Ν.4819/2021 (ΦΕΚ 129Α’/23-07-2021) «Ολοκληρωμένο πλαίσιο για τη διαχείριση των αποβλήτων – Ενσωμάτωση των Οδηγιών 2018/851 και 2018/852 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 30ής Μαΐου 2018 για την τροποποίηση της Οδηγίας 2008/98/ΕΚ περί αποβλήτων και της Οδηγίας 94/62/ΕΚ περί συσκευασιών και απορριμμάτων συσκευασιών, πλαίσιο οργάνωσης του Ελληνικού Οργανισμού Ανακύκλωσης, διατάξεις για τα πλαστικά προϊόντα και την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, χωροταξικές – πολεοδομικές, ενεργειακές και συναφείς επείγουσες ρυθμίσεις».
- Λειτουργικά οι νέες τακτικές διαχείρισης των οικιακών απορριμμάτων κυρίως, ορθά αφορούν το σύνολο του Δήμου Κοζάνης -τόσο τον αστικό ιστό της πόλης της Κοζάνης, όσο και τους οικισμούς που πλαισιώνουν το Δήμο Κοζάνης-.
- Άμεση συνέργια με τη ΔΙΑΔΥΜΑ Α.Ε. στο σύνολο των προτεινόμενων δράσεων.
- Άμεση συνεργασία της ΔΙΑΔΥΜΑ Α.Ε., με τις Υπηρεσίες και τους φορείς του Δήμου Κοζάνης.
- Άμεση συνεργασία της ΔΙΑΔΥΜΑ Α.Ε. με τους δημότες του Δήμου Κοζάνης.
Όπως επίσης επισημαίνουμε τις πιθανές αδυναμίες λειτουργίας του νέου υπόψη σχεδίου ως παρακάτω:
- Έλλειψη προσωπικού και αντίστοιχα απαίτηση για πρόσληψη νέου προσωπικού, για την υλοποίηση ενός φιλόδοξου προγράμματος δράσης που αφορά την κυκλική οικονομία και όταν αυτό ειδικότερα αναπτύσσεται στο σύνολο του Δήμου (λόγω της μεγάλης έκτασης αυτού και λόγω των καιρικών συνθηκών που υπάρχουν στην περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας).
- Νοοτροπία των κατοίκων που θα πρέπει και είναι κρίσιμο και χρήσιμο να συνάδει με τις γενικές αρχές της επαναχρησιμοποίησης υλικών, ουσιαστικά στην κυκλική οικονομία. Γι’ αυτό και τονίζεται η ανάγκη δημιουργίας δράσεων ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης, σε θέματα περιβάλλοντος και ιδιαίτερα στο αντικείμενο της κυκλικής οικονομίας, αρχής γενομένης από τα σχολεία του Δήμου Κοζάνης.
Τέλος, σε εθνικό επίπεδο, επισημαίνουμε την ανάγκη επιτάχυνσης των διαδικασιών κατάρτισης της Εθνικής Στρατηγικής που θα αφορά στο Επιχειρησιακό Σχέδιο Δράσης για την Κυκλική Οικονομία και θα αποτελέσει οδηγό για τη μελέτη και υλοποίηση των παρεμβάσεων κυκλικής οικονομίας και στον Δήμο Κοζάνης